HISTORIA NIE BYŁA PISANA TYLKO PRZEZ MĘŻCZYZN. ODDAJMY CZEŚĆ KOBIETOM, KTÓRE JĄ TWORZYŁY. TELEWIZJA HISTORY CHANNEL PREZENTUJE INTERDYSCYPLINARNY PROJEKT „HERSTORY”
Telewizja HISTORY Channel chce opowiadać historie inspirujących Polek – agentek, olimpijek, antropolożek czy twórczyń kodeków. Wspólnie z Fundacją Muzeum Historii Kobiet i Domem Aukcyjnym DESA Unicum przygotowaliśmy projekt HERSTORY, który poprzez celebrację historii kobiet rozpocznie proces budowy pierwszego muzeum poświęconego tej tematyce w Polsce. Patronami projektu są Clear Channel, Grupa AGORA i EMPIK. Głosem kampanii została Patricia Kazadi.
Na najbliższy rok telewizja HISTORY zaplanowała szereg aktywności, mających na celu promocję wpływu Polek na bieg naszej historii – wspólnie z przedstawicielkami Uniwersytetu Warszawskiego oraz Fundacji Muzeum Historii Kobiet stworzyliśmy listę Polek, których herstorie każdy powinien poznać.
Herstoria w muzeum
Czym jest herstoria? Herstoria to „jej opowieść” a więc historia ludzkości ze szczególnym uwzględnieniem roli kobiet. To pochodzące z języka angielskiego pojęcie i gra słów, która w miejsce angielskiego zaimka “his” (history) wprowadza “her” (herstory), kładąc nacisk na rodzaj żeński w opowieści o dziejach świata. W herstorii akcent kładzie się na kobiece bohaterki, na zmiany w świecie z perspektywy kobiet oraz ich udział i znaczenie w tych zmianach.
Aby herstorie kobiet żyjących na ziemiach polskich znalazły swoje miejsce w zbiorowej świadomości i pamięci, w 2021 roku grupa badaczek i aktywistek powołała Fundację Muzeum Historii Kobiet. Fundatorkami zostały prof. Iwona Chmura-Rutkowska, Katarzyna Dworaczyk, prof. Edyta Głowacka-Sobiech, dr Anna Jankowiak, Agnieszka Jankowiak-Maik, Paulina Kirschke, Agata Kominiak i Anna Kowalczyk. Napisały łącznie 24 książki oraz 496 artykułów naukowych, popularnonaukowych i recenzji (w tym herstoryczne bestsellery), a każda z nich od lat na swój sposób propaguje historię kobiet. Celem ich działalności, oprócz popularyzacji dokonań bohaterek historycznych, jest zbudowanie w Polsce Muzeum Historii Kobiet – nowoczesnej instytucji kulturalno-społecznej i naukowo-badawczej.
„Wybudowanie muzeum, w którym dziedzictwo kobiet będzie wreszcie wyeksponowane i uhonorowane, to marzenie wielu pokoleń aktywistek. Wierzymy, że właśnie teraz jest idealny moment, by to marzenie się spełniło. I żeby „brakująca połowa dziejów” wreszcie została uzupełniona – mówi Anna Kowalczyk, prezeska Fundacji Muzeum Historii Kobiet.
“Badanie, odkrywanie i opowiadanie o życiu kobiet w przeszłości, nagłaśnianie ich dokonań, słowem – popularyzowanie herstorii – jest ważnym i potrzebnym działaniem na „tu i teraz”. Chcemy, by współczesne kobiety i dziewczyny miały świadomość bogactwa i różnorodności ról, jakie ich poprzedniczki odgrywały w dziejach świata i by czuły dumę z tego ogromnego dziedzictwa. Cieszymy się, że znajdujemy sprzymierzeńców i sprzymierzeńczynie tej idei, takie jak History TV, które chcą o nim opowiadać razem z nami” – dodaje prof. Iwona Chmura-Rutkowska, wiceprezeska Fundacji Muzeum Historii Kobiet.
Telewizja HISTORY Channel z dumą przyjmuje rolę ambasadorki projektu Muzeum Historii Kobiet oraz włącza się w promocję i pozyskiwanie środków na ten szczytny cel. Nasze działania obejmują m.in. organizację aukcji dzieł sztuki o kobietach stworzonych przez kobiety we współpracy z Domem Aukcyjnym DESA oraz wystawę prac powstałych w ramach projektu; kampanię promocyjną na antenie telewizji HISTORY Channel i HISTORY2 oraz w social mediach; serię podcastów poświęconych życiu naszych bohaterek we współpracy z Empikiem oraz patronat nad działalnością Fundacja Muzeum Historii Kobiet.
-Podobno Churchill powiedział kiedyś, że historię piszą zwycięzcy. Tak się składa, że znamy przede wszystkim zwycięskich mężczyzn, a przecież za wieloma sukcesami stoją kobiety. O nich właśnie chcemy mówić na antenie History Channel i na wielu innych platformach, gdzie pojawiać się będą historie o nich – kobietach innowacyjnych, opiekuńczych, wizjonerkach, ryzykantkach i liderkach. Cieszymy się, że są z nami w tym projekcie partnerzy, z którymi Herstory ma szansę dotrzeć do wielu różnorodnych odbiorców i środowisk. – komentuje Izabella Wiley, Wiceprezeska, Dyrektorka Generalna A+E Networks Central & Eastern Europe
Inspirujące Polki
Sercem projektu są jego bohaterki, których życiorysy telewizja HISTORY Channel wybrała ze wsparciem naukowczyń z Uniwersytetu Warszawskiego oraz Fundacji Muzeum Historii Kobiet. Życie wyjątkowych Polek posłuży jako inspiracja dla współpczesnych artystek, które stworzą dzieła sztuki poświęcone herstoriom. Prace te zostaną zaprezentowane na wystawie plenerowej, a następnie trafią na aukcję charytatywną zorganizowaną przez Dom Aukcyjny DESA w listopadzie 2023, zorganizowaną dla uczczenia rocznicy uzyskania przez Polki praw wyborczych. Środki ze sprzedaży dzieł sztuki zostaną przekazane na działalność Fundacji Muzeum Historii Kobiet.
– DESA Unicum od lat angażuje się w popularyzację sztuki kobiet i dowartościowanie ich roli na rynku. Organizujemy wystawy, aukcje czyi panele dyskusyjne poświęcone wyłącznie ich twórczości, pragnąc podkreślić kluczowy wkład kobiet w pisanie historii sztuki z nowej perspektywyhistorię sztuki. . Z tym większą przyjemnością postanowiliśmy się zaangażować w ten wyjątkowy projekt i z niecierpliwością czekamy na efekty pracy polskich artystek zainspirowanych biografami wybitnych Polek – mówi Anna Szynkarczuk, Kierowniczka Działu Sztuki Współczesnej w DESA Unicum
BOHATERKI HERSTORY
Ideą, która przyświeca telewizji HISTORY Channel jest edukowanie i przedstawianie prawdy historycznej w nieoczywisty sposób. Zaangażowanie w projekt, którego celem jest propagowanie historii kobiet, dotychczas spychanych na margines w dyskusjach nad minionymi wiekami, doskonale wpisuje się w naszą misję. Żywimy nadzieję, że nasze działania przyczynią się tak do popularyzacji życiorysów kobiet-bohaterek, jak i do budowy Muzeum Historii Kobiet, które będzie namacalnym hołdem dla setek kobiet, które zmieniały losy świata.
MARTA KARCZEWICZ – technologiczna miliarderka i królowa kompresji wideo. To właśnie jej zawdzięczamy perfekcyjną jakość obrazu podczas streamingowania konferencji wideo, transmisji na żywo, a także oglądając seriale online. Bez jej wynalazków nie byłoby Netfliksa, HBO i YouTube’a. Na swym koncie ma już ponad 700 patentów dotyczących technologii kompresji wideo, których wartość szacuje się na ponad 1 mld dolarów.ALEKSANDRA PIŁSUDSKA – aktywistka, rewolucjonistka i sufrażystka. To właśnie ona przemycała dynamit pod gorsetem, ale warto także pamiętać o jej udziale w walce o niepodległość, który był większy, niż mogłoby się wydawać. Nigdy nie akceptowała tradycyjnie przypisanej kobiecie wyłącznej roli żony i matki, nie godziła się z przekonaniem, że pozycję kobiety determinuje kuchnia i kościół. Bardzo aktywna w działalności konspiracyjnej, słynęła ze swej brawury i odwagi, a przy tym także sprytu i pomysłowości. Podobno to ona nauczyła swojego męża, Józefa Piłsudskiego, strzelać. Zabiegała o to, by zasługi kobiet w walce o niepodległość zostały zapamiętane i uhonorowane.KRYSTYNA SKARBEK – pseudonim Christine Granville, uwielbiana przez Churchilla agentka brytyjskich służb specjalnych. Legenda głosi, że to właśnie Skarbek była co najmniej pierwowzorem dla Vesper Lynd, partnerki najsłynniejszego fikcyjnego agenta, Jamesa Bonda, w „Casino Royale”. A nawet pierwowzorem samego 007. Zbierała informacje wywiadowcze, dzięki którym Brytyjczycy poznali datę ataku III Rzeszy na ZSRR. Pomagała też Polakom w ucieczce z obozów dla internowanych.ELŻBIETA ZAWACKA – w konspiracji znana pod pseudonimem „Zo”. Jako kurierka AK, w czasie II wojny światowej Elżbieta Zawacka przekroczyła granice III Rzeszy ponad 100 razy, nielegalnie przenosząc meldunki i informacje. W przerwach między wyprawami uczyła się na tajnych kompletach. Jedyna kobieta wśród cichociemnych. Za patriotyczną działalność odznaczono ją wieloma medalami – Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, dwukrotnie Virtuti Militari, pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. Dama Orderu Orła Białego. W 2006 roku została mianowana generałem brygady Wojska Polskiego, stając się drugą Polką w historii o tym stopniu. Jej historia to przykład niezłomności, poświęcenia i ogromnej odwagi, które stały się symbolem walki o wolną Polskę. W 1990 zainicjowała utworzenie Fundacji „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej”. Naukowczyni.HENRYKA PUSTOWÓJTÓWNA – o udziale Emilii Plater w powstaniu listopadowym słyszał pewnie każdy, ale o żołnierce dorównującej jej popularnością w 1863 r. – już niekoniecznie. Pod pseudonimem Michał Smok, w męskim przebraniu i z krótko obciętymi włosami, zaciągnęła się do oddziału powstańców styczniowych, świetnie strzelała. Wiadomość o kobiecie w męskim przebraniu walczącej w powstaniu styczniowym rozeszła się po całej Europie. Zachwycał się nią mieszkający na emigracji opozycyjny pisarz Aleksander Hercen. Przed wybuchem powstania aktywnie uczestniczyła w wielu bitwach oraz manifestacjach patriotycznych, za co została skazana na zamknięcie w prawosławnym klasztorze w Rosji, z pomocą przyjaciół uciekła z niego w męskim przebraniu.ALEKSANDRA ZAGÓRSKA – pseudonim „Magda”, twórczyni i komendantka Ochotniczej Legii Kobiet – pierwszej regularnej formacji kobiecej na ziemiach polskich. Działaczka niepodległościowa, podpułkownik Wojska Polskiego. Podczas I wojny światowej była organizatorką kobiecej służby wywiadowczej I Brygady Legionów Polskich. We wrześniu 1939 r. w czasie oblężenia w Warszawie, w świetlicy przy ul. Brackiej, nie ulegając chaosowi i panice, prowadziła jadłodajnię dla uchodźców.LUDWIKA MARIA GONZAGA – energiczna i ambitna królowa, żona dwóch polskich królów z dynastii Wazów. Inteligentna, obdarzona niezłomnym charakterem, nieustępliwa na drodze do celu. W walce politycznej posługiwała się francuskimi wzorcami. I nie chodzi tu o francuskie suknie i głębokie dekolty, ale założony z jej inspiracji „Merkuriusz Polski” – pierwszą polską gazetę. Ludwika Maria miała ambitne plany polityczne, które jednak nie przystawały do polskich realiów, gdzie władza królewska była dość słaba. Gonzaga dała się poznać jako zdecydowana przeciwniczka Habsburgów i zwolenniczka wzmocnienia sojuszu z Francją. Opowiadała się za reformą ustrojową w Polsce i wzmocnieniu władzy królewskiej, m.in. poprzez możliwość koronacji vivente rege. Królowa zajmowała się jednak nie tylko polityką. Dbała o rozwój miast, sprowadziła do Polski kilka zakonów, fundowała kościoły, prowadziła salon literacki.MARIA CZAPLICKA – pionierka antropologii w Europie, pierwsza w historii wykładowczyni tego kierunku na Oksfordzie, etnografka i geografka. Sufrażystka. W zaprzęgu reniferów przejechała syberyjską tundrę, by zbadać kulturę nieznanych ludów. Była osobą o nienasyconym apetycie na wiedzę. Zdobywała ją w nielegalnych szkołach: Uniwersytecie Latającym i w Towarzystwie Kursów Naukowych. Interesowała ją tematyka szamanizmu. 27 maja 1921 roku zażyła chlorek rtęci – do dziś nie wiadomo, czy jej ostateczna decyzja była wynikiem zawiedzionej miłości czy też efektem hipokryzji ówczesnego świata naukowego, który cenił doktor Czaplicką, a jednocześnie nie pozwalał, by miała z czego żyć.HALINA KONOPACKA – zapisała się w historii jako pierwsza osoba, która zdobyła dla Polski złoto na igrzyskach olimpijskich w Amsterdamie. Dokonała tego 31 lipca 1928 roku, rzucając dyskiem na rekordową odległość 39,62 m. Była nie tylko wybitną postacią przedwojennego sportu, a jeżeli wejrzeć również w jej działania na salonach Warszawy i na niwie kultury, to z całą pewnością była jedną z najbardziej interesujących Polek w ogóle. Równie mocno co sport pochłaniało ją pisanie wierszy oraz malarstwo (pod pseudonimem Helen George). Jej twórczość publikowana była w „Wiadomościach Literackich” i „Skamandrze”. We wrześniu 1939 roku brała udział w brawurowej i udanej akcji wywozu do Francji zasobów polskiego złota.IRENA SZEWIŃSKA – uznawana za najlepszą lekkoatletkę wszechczasów. Specjalizowała się w biegach sprinterskich i skoku w dal. Siedmiokrotna medalistka olimpijska, rekordzistka Polski, Europy i świata, najlepsza sportsmenka świata (1974), działaczka polskiego i międzynarodowego ruchu sportowego. Dama Orderu Orła Białego.HELENA MODRZEJEWSKA – najwybitniejsza aktorka w historii teatru w Polsce, jeszcze za swojego życia stała się legendarną ikoną na polskiej i amerykańskiej scenie. Oprócz świetnej techniki gry, wielokrotnie pisano o jej magnetycznej, jakby stworzonej dla sceny osobowości. Zazwyczaj brała w obronę i idealizowała swoje bohaterki. Aktorka specjalizowała się w rolach szekspirowskich i tragicznych. Do jej najznamienitszych ról należą m.in. rola tytułowa w Marii Stuart Juliusza Słowackiego czy rola oszalałej Praksedy z Karpackich górali Józefa Korzeniowskiego.STANISŁAWA WALASIEWICZÓWNA (WALASIEWICZ) – mistrzyni olimpijska Polski i USA (gdzie używała nazwiska Stella Walsh). W czasie swojej kariery 14 razy poprawiała rekordy świata. W latach 1933-1946 była 24-krotną mistrzynią Polski na 60 m, 100 m, 200 m, 80 m ppł., skoku w dal, skoku w dal z miejsca, rzucie oszczepem, trójboju, pięcioboju oraz 54-krotną rekordzistką Polski. Była najpopularniejsza sportsmenką okresu międzywojennego. Rozgłos na całym świecie przyniosły jej nie tylko wybitne osiągnięcia sportowe, ale także tragiczna śmierć i sensacyjna wiadomość, która wyszła na jaw dopiero po niej – Stanisława Walasiewiczówna najprawdopodobniej była osobą interpłciową.WANDA RUTKIEWICZ – legendarna polska himalaistka, której zaginięcie na Kanczendzondze w 1992 roku do dziś owiane jest wielką tajemnicą. Jako trzecia kobieta na świecie, pierwsza Europejka oraz pierwsza osoba z Polski zdobyła najwyższy ziemski szczyt – Mount Everest. Jako pierwsza kobieta stanęła na szczycie K2. Zawsze wybierała śpiwór ponad ciepło domowego ogniska. Niezależna i ambitna, kładła mężczyzn w siłowaniu na rękę i wyprzedzała w drodze na szczyt. Parła naprzód i w górę nie zważając na osobiste koszty. Legenda polskiego alpinizmu, nie tylko kobiecego.MARIA KWAŚNIEWSKA – nieczęsto w sporcie zdarzają się ludzie tak utalentowani i wszechstronni jak ona – polska lekkoatletka, brązowa medalistka igrzysk olimpijskich w Berlinie w rzucie oszczepem, czternastokrotna mistrzyni Polski m.in. w skoku w dal, trójboju i pięcioboju, reprezentantka Polski w siatkówce i koszykówce. Zasłynęła komentarzem na temat niskiego wzrostu Hitlera, gdy ten gratulował jej sukcesu na olimpiadzie w Berlinie w 1936 roku. Także, jako jedyna, stojąc na medalowym podium – i w przeciwieństwie do wszystkich obok – nie uniosła ręki w nazistowskim pozdrowieniu. W czasie II wojny światowej brała czynny udział w ruchu oporu. Jej mieszkanie w Podkowie Leśnej stało się otwartym domem dla bezdomnych i głodujących Polaków i Żydów.ZOFIA STRYJEŃSKA – jedna z największych gwiazd polskiej sztuki okresu międzywojennego i wielu lat po wojnie. By studiować malarstwo musiała przebierać się za mężczynę i mimo wielkich sukcesów z trudem była się w stanie utrzymać . Jej obrazy stanowią przykład kreatywnego powrotu do polskich korzeni, mitologii słowiańskiej oraz kultury ludowej, a jej pamiętniki są błyskotliwym i niezwykle dowcipnym dokumentem trzech epok. Sława Zofii dotarła również do takich stolic światowej kultury, jak Paryż, Londyn czy Nowy Jork. W 1935 r. odniosła międzynarodowy sukces – przedstawiając sześć kompozycji na ścianach Polskiego Pawilonu na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu. Jej twórczość zapewniła jej wielkie uznanie i zachwyt, a współcześni jej krytycy porówywali ją nawet Wyspiańskiego, nazywając artystkę kontynuatorką tradycji słowiańskiej w sztuce.MARIA SKŁODOWSKA-CURIE – pierwsza kobieta w historii, która otrzymała Nagrodę Nobla. Należy do grona jedynie czterech osób, który otrzymały Nagrodę Nobla więcej niż raz. Wśród nich jest jedną z dwóch, które otrzymały nagrody w różnych dyscyplinach. Z powodów politycznych (zabory) nigdy nie miała polskiego obywatelstwa. Była prekursorką nowej gałęzi nauki – radiochemii. Do jej największych dokonań należą: rozwinięcie teorii promieniotwórczości, odkrycie dwóch nowych pierwiastków: radu i polonu. Z jej inicjatywy prowadzono także badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości. Maria Skłodowska – Curie wychowała kolejną noblistkę – jej córka Irène Joliot- Curie w 1935 r. zdobyła nagrodę w dziedzinie chemii.IZABELA CZARTORYSKA – jedna z najbardziej zasłużonych polskich arystokratek. Mecenaska sztuki, pisarka i poetka, założycielka pierwszego polskiego muzeum. Żyła 90 lat – jak na tamte czasy nadzwyczaj długo, urodziła się przed rozbiorami w 1746 roku, zmarła po powstaniu listopadowym. W czasie zaborów utworzyła pierwsze polskie muzeum w Świątyni Sybilli w Puławach, które wraz ze zbiorami również założonego przez nią w Puławach Domu Gotyckiego stały się zaczątkiem obecnego Muzeum Czartoryskich w Krakowie.TAMARA ŁEMPICKA – jedna z najważniejszych przedstawicielek estetyki art déco. Jej obrazy w swoich zbiorach mają zarówno muzea, jak i znane osoby, np. Madonna, Jack Nicholson czy Barbara Streisand. Przyszła na świat w bogactwie, lecz jej beztroskie życie arystokratki skończyło się, gdy uciekła przed rewolucją bolszewicką do Paryża, gdzie mogła stać się prawdziwą self-made woman. W latach 20. i 30. XX wieku należała do najmodniejszych portrecistek Paryża, a w latach 40. podbijała Hollywood. Niektórzy krytycy zarzucali jej zbyt odważne eksponowanie na obrazach nagiego kobiecego ciała: młodego, sprężystego, często emanującego erotyzmem. Wszelkie kontrowersje wokół jej twórczości tylko przysparzały popularności malarki, szczególnie w paryskiej atmosferze szalonych lat dwudziestych. Jej obraz obraz „Portret Marjorie Ferry” został wylicytowany w 2020 roku za 16,4 mln funtów, czyli ponad 82 milionów złotych. To najdrożej sprzedana praca polskiego twórcy na świecie.
